Wist je dat veel zwam­men een onmis­ba­re rol spe­len in de natuur? Boom­ver­zor­ger Ste­fan Hart­man ver­telt ons alles over de zwam­men die hij tegen­komt in zijn werk bij Spaar­ne­lan­den. Lees snel verder!

Even voor­stel­len…

Wie ben je en wat doe je voor werk? “Mijn naam is Ste­fan Hart­man en ik werk als boom­ver­zor­ger bij Spaar­ne­lan­den. Ik houd me bij­voor­beeld bezig met mel­din­gen van inwo­ners van Haar­lem over bomen. Dat vari­eert van een klacht over een tak die boven de tuin hangt, tot zon­ne­pa­ne­len die niet genoeg licht krij­gen omdat er een gro­te boom voor groeit. In mijn werk heb ik ook te maken met ver­schil­len­de soor­ten zwammen.”

Soor­ten zwammen

Wel­ke zwam­men komt hij zoal tegen? Hij ver­telt: “Grof­weg kun je zwam­men in drie cate­go­rie­ën onderverdelen:

  1. Sym­bi­on­ten zwammen

Deze zwam­men leven in sym­bi­o­se met een boom. Een bekend voor­beeld hier­van is de vlie­gen­zwam (rood met wit­te stip­pen). Sym­bi­on­ten bre­ken voe­dings­stof­fen in de bodem af, waar­door deze opneem­baar wor­den voor de boom. In ruil daar­voor geeft de boom sui­kers en zuur­stof af, wat weer dient als voe­ding voor de zwam.

  1. Sapro­fy­ten zwammen

Dit zijn zwam­men die hou­den van oprui­men. Ze leven van dood, orga­nisch mate­ri­aal en rui­men het actief op. Als deze zwam­men er niet waren, dan zou er over­al oud hout blij­ven lig­gen. Sapro­fy­ten zijn de laat­ste in de cyclus die mate­ri­aal hele­maal afbre­ken. Een van de bekend­ste soor­ten is de oes­ter­zwam, maar ook de ton­der­zwam is een saprofyt.

  1. Para­si­te­ren­de zwammen

Para­si­te­ren­de zwam­men begin­nen vaak als sapro­fyt en wor­den daar­na een para­siet. Als er bij­voor­beeld een snoei­wond of een afge­bro­ken tak op de boom zit, dan kan daar een zwam inko­men. De zwam voedt zich met dood hout, tot­dat hij sterk genoeg is om ook het leven­de gedeel­te van de boom aan te tas­ten. Op den duur kun­nen ze zelfs een hele boom doden.”

Wist je dat…

Een zwam veel gro­ter is dan alleen de pad­den­stoel die je ziet? “De pad­den­stoel is eigen­lijk de bloem”, legt Ste­fan uit, “de rest van de zwam zit onder de grond of in het hout. Wij zien alleen het zwam­li­chaam, maar onder de grond loopt nog een heel net­werk aan micro­sco­pisch klei­ne draden.”

Een extreem voor­beeld hier­van is de ‘som­be­re honing­zwam’ in Ore­gon die in 2017 werd uit­ge­roe­pen tot het groot­ste orga­nis­me ter wereld. Zijn net­werk van dra­den besloeg zo’n 965 hec­ta­re van het gebied.” (Bron: Scientias)

Ste­fan ver­volgt: “Als boom­ver­zor­ger leren we hier­naar te kij­ken. We zien bij­voor­beeld ver­schil­len in de groei van een boom, mits we goed kij­ken naar de stam. De stam is bij­voor­beeld niet mooi rond of er loopt een baan die afsterft. Dan kan het zijn dat er, onder de opper­vlak­te, een zwam aan het werk is.”

Zwam­men om een boom

Wat bete­kent het als er veel zwam­men om een boom heen staan? Ste­fan ver­telt: “Veel zwam­men om een boom kan meer­de­re din­gen bete­ke­nen. Als het een sym­biont is, dan is dat juist een goed teken: de zwam heeft een fijn maatje gevon­den en ze zijn samen goed aan het groei­en. Sapro­fy­ten hoe­ven, zolang de boom har­der groeit dan de zwam, ook geen pro­bleem te zijn. Para­si­te­ren­de zwam­men kun­nen het wor­tel­ge­stel van een boom aan­tas­ten en sta­bi­li­teits­pro­ble­men geven, maar dat is niet altijd het geval. Als je twij­felt, scha­kel dan altijd een pro­fes­si­o­ne­le boom­ver­zor­ger in.”

Bomen­pas­poort

Elke boom in Haar­lem heeft een eigen pas­poort, licht Ste­fan toe: “Hier­in hou­den we de gege­vens van alle bomen bij. Denk aan de hoog­te, dik­te en het zoge­naam­de VTA (Visu­al Tree Assess­ment). Spaar­ne­lan­den con­tro­leert, in opdracht van de gemeen­te Haar­lem, alle bomen 1x in de drie jaar op vei­lig­heid. Bomen die gebre­ken ver­to­nen con­tro­le­ren we vaker. Het bomen­pas­poort wordt digi­taal opge­sla­gen in een data­ba­se van de gemeente.”

In de Haar­lem­mer­hout bij­voor­beeld kom je ook afge­stor­ven bomen tegen. Ste­fan: “We kie­zen er bewust voor om deze bomen niet hele­maal te ver­wij­de­ren. In de dode stam van de boom groei­en schim­mels, die insec­ten aan­trek­ken en waar ver­vol­gens weer vogels op af komen. Op die manier heeft een dode boom nog steeds veel eco­lo­gi­sche waarde.”